بیماری دوقطبی چیست؟
اختلال دوقطبی که به آن مشکل افسردگی شیدایی نیز گفته می‌شود، یک مشکل روانی است که سبب تغییراتی غیرطبیعی در رفتار و خلق و خو، تمرکز، انرژی و توانایی انجام فعالیت های روزمره فرد می‌شود. این مشکل معمولا در نوجوانان و اوایل بزرگسالی رخ می‌دهد. البته گاهی پیش آمده که این اختلال در کودکان و بانوان باردار نیز مشاهده شده است و علائم و نشانه های آن ممکن است بصورت های متفاوتی ظاهر شوند. با در پیش گرفتن یک برنامه درمانی ( و البته مادام العمر ) می‌توان کیفیت زندگی شخص مبتلا را بهبود بخشید. در این مقاله در رابطه با علائم و درمان این مشکل بیشتر صحبت خواهیم کرد.
انواع اختلال دو قطبی
اختلال دوقطبی شامل سه نوع می‌شود. این مراحل، از دوره های شیدایی (انرژی بالا، شور و هیجان زیاد، تحریک پذیری) تا دوره های افسردگی (احساس ناامیدی و پوچی، غمگین بودن) بصورت های متفاوتی بروز پیدا می‌کند.
اختلال دو قطبی نوع یک: در اینجا فرد حداقل یک هفته دوره شیدایی را تجربه می‌کند. معمولا دوره های افسردگی هم اتفاق می‌افتند که حداقل 2 هفته زمان می‌برد. اما برخی افراد فقط دوره شیدایی را تجربه می‌کنند. امکان بروز علائم افسردگی و شیدایی بصورت همزمان نیز امکان پذیر است. اگر این علائم شدید باشند، نیاز به مراقبت های بیمارستانی خواهند داشت.
اختلال دو قطبی نوع دو: در این زمان فرد با دوره ای از افسردگی شدید رو به رو می‌شود در صورتی که دوره شیدایی شدت کمتری دارد که به آن هیپومانیک (Hypomanic) نیز گفته می‌شود.
اختلال دو قطبی Cyclothymia: این نوع از اختلال دو قطبی با دوره های از شیدایی خفیف یا هیپومانیک و افسردگی که حداقل 2 سال زمان می‌برد، شناخته می‌شود.
گاهی اوقات شخص علائمی از این بیماری را تجربه می‌کند که جزء 3 دسته بالا نمی‌شوند. در این صورت به آن سایر اختلالات دو قطبی نا مشخص گفته می‌شود.
علت اختلال دوقطبی و عوامل خطرآفرین
دلیلی قطعی برای رخ دادن این بیماری وجود ندارد. بلکه عوامل مختلفی را می‌توان در بروز این بیماری موثر دانست که شامل موارد زیر می‌شود:
ژنتیک: برخی تحقیقات نشان می‌دهند، احتمال بروز این بیماری در یک سری ژن ها بیشتر از بقیه است. اما نمی‌توان گفت ژن خاصی منجر به این اختلال می‌شود. اما طبق تحقیقات اگر یکی از اعضای خانواده به اختلال دوقطبی مبتلا شده باشد، احتمال ابتلای فرد مورد نظر به این بیماری نیز افزایش می‌یابد. اینکه چگونه ژن ها در بروز این اختلال نقش ایفا می‌کنند، نیاز به بررسی های بیشتری دارد.
ساختار مغز: بر اساس بررسی های انجام شده بر رو تصاویر مغزی، مشخص شده که ساختار و عملکرد مغز افراد درگیر اختلال دو قطبی با دیگر افرادی که دچار این اختلال یا اختلال روانی دیگری نیستند، متفاوت است. به عنوان مثال، قشر مغز در برخی مناطق مغز در این افراد ضخامت کمتری دارد. تحقیقات بیشتر در این زمینه به متخصصان کمک می‌کند تا با درک بهتر این بیماری روش های درمانی مناسب تری را برای آن بکار بگیرند.
استرس: افرادی که به بیماری افسردگی شیدایی مبتلا هستند، رایج است که درگیر مشکلاتی مانند اضطراب و استرس نیز باشند. در واقع می‌توان گفت رویداد های پر از تنش و استرس در زندگی، در ابتلای فرد به این اختلال تاثیر دارند.
روان پریشی: افرادی که به روان پریشی درگیر می‌شوند، تصوری غیرواقعی از خود می‌سازند. بطور مثال فکر می‌کنند مشهور هستند یا مرتکب جرم بزرگی شده اند. گاهی این اختلال همراه با اختلال دوقطبی، ممکن است شیزوفرنی تشخیص داده شود.
استفاده از مواد مخدر و الکل: اینگونه افراد ممکن است در دوره شیدایی رفتارهای پرخطری مانند سوء مصرف مواد و الکل از خود نشان دهند.
علائم اختلال دوقطبی
علائم این بیماری با توجه به اینکه در دوره شیدایی یا افسردگی قرار داشته باشید، متغیر می‌باشد.
|
دوره افسردگی |
دوره شیدایی |
|
احساس نا امیدی و پوچی |
احساس برتری بیش از اندازه |
|
غمگین بودن |
بسیار شاد و خوشحال بودن |
|
بی انگیزه بودن |
پر از ایده و نظر بودن |
|
بی قراری و پریشانی |
پریدن از ایده ای به ایده ی دیگر |
|
از بین رفتن اعتماد به نفس |
فعال و پرجنب و جوش شدن |
|
گریه کردن بی دلیل |
بروز بیش از حد احساسات و صمیمت زیاد |
|
حساس و زودرنج شدن |
رفتار های غیر عادی |
|
تمایل به خودکشی |
برنامه ریزی غیرواقعی و بلندپروازانه |
|
اختلال در تمرکز |
فهمیدن صداهایی که دیگران نمی‌شنوند |
| اختلال در تصمیم گیری |
تصمیم های عجولانه |
| عدم داشتن تفکر مثبت |
عصبانی شدن نسبت به افرادی که مانند او خوش بین نیستند |
|
کاهش نیاز به خواب و زود بیدار شدن |
بروز مشکلات خواب |
| تغییر اشتها و افزایش وزن | |
|
خستگی بیش از اندازه |
احساسِ داشتن توانایی انجام چندکار بصورت همزمان |
| ناتوانی در انجام کارهای ساده روزمره |
احساس توانمند بودن بصورت غیر عادی |
| دوری از اشخاص |
صمیمت زیاد و افزایش تمایل جنسی |
| آهسته صحبت کردن و بی رقبتی به آن |
حرف زدن با سرعت |
گاهی پیش می‌آید که فرد هر دو علائم افسردگی و شیدایی را بصورت همزمان تجربه می‌کند که به این دوره، اختلال دوقطبی با ویژگی های ترکیبی گفته می‌شود. این افراد ممکن است در عین حال که احساس غم و ناامیدی دارند، بسیار پرجنب و جوش و پر انرژی می‌باشند.
تشخیص اختلال دو قطبی
با تشخیص زود هنگام بیماری افسردگی شیدایی، به خصوص در دوران جوانی، می‌توان زندگی اینگونه اشخاص را بهبود بخشیده و به آنها در این راستا کمک کرد. صحبت با یک پزشک و انجام معاینات فیزیکی و آزمایش، اولین قدم در این مسیر است. پزشک نیز می‌تواند با بررسی سلامت روان فرد موردنظر، او را به یک درمانگر روحی که در تشخیص و درمان این بیماری تجربه دارد، ارجاع دهد. این متخصصان معمولا بر اساس نشانه ها، زندگی سابق فرد، سابقه فامیلی یا خانوادگی و… این مشکل را تشخیص می‌دهند. این بیماران در صورت درمان شدن می‌توانند زندگی سالمی داشته باشند اما در غیر این صورت، ممکن است تغییرات خلق و خویی آنها ادامه پیدا کرده و حتی اقدام به خودکشی کنند.
چنانچه علائم بیماری دو قطبی را در یکی از اطرافیان و آشنایان خود مشاهده کردید با مراجعه به پزشک، از متخصصان این زمینه مشاوره بگیرید.
درمان اختلال دوقطبی
بیماری دو قطبی مشکلی است که در تمام طول عمر با فرد همراه خواهد بود و در این زمان بسیاری از افراد علائم شیدایی و افسردگی طولانی مدتی را تجربه می‌کنند. اما حتی علائم کسانی که به شدیدترین نوع آن دچار هستند، می‌تواند با یک برنامه درمانی مداوم مدیریت شود.
دارو درمانی
با مصرف برخی داروها، می‌توان مدیریت نشانه های اختلال دوقطبی را دست گرفت. داروهایی که معمولا در این زمینه بکار گرفته می‌شوند، داروهای تثبیت کننده خلق و خو و یا داروهایی برای اختلال خواب و اضطراب هستند. گاهی متخصصان علاوه بر اینکه داروهای ضد افسردگی را برای دوره افسردگی در این اختلال بکار می‌برند، این داروها را با یک داروی تثبیت کننده خلق و خو برای جلوگیری از شروع دوره شیدایی نیز ترکیب می‌کنند. برخی اوقات نیز پزشک دوز دارو را تغییر داده و یا داروهای دیگری امتحان می‌کند. باید این نکته را در نظر داشته باشید که داروهای تجویزی را باید بصورت مداوم و طبق توصیه پزشک به مصرف برسانید؛ حتی زمانی که احساس می‌کنید دیگر به آنها نیازی ندارید. قطع داروها می‌تواند باعث بازگشت یا تشدید نشانه های این اختلال شود.
روان درمانی
گفتار درمانی یا روان درمانی، مجموعه ای از روش های درمانی است که به فرد کمک می‌کند احساسات، افکار، رفتارهای خود و تغییر آنها را بشناسد. روان درمانی سبب می‌شود شخص مبتلا به اختلال دوقطبی و افراد حامی او مانند خانواده، در مورد این بیماری آموزش بیشتری ببینند و علائم اولیه آن را بشناسند. در این روش از درمان هایی مانند درمان شناختی-رفتاری برای کنترل شرایط استفاده می‌شود.
در اینجا روش های درمانی جدیدتری نیز مانند درمان خانواده محور یا درمان ریتم بین فردی و اجتماعی یا IPSRT می‌تواند بکار گرفته شود. اما باید بر روی اینکه روش های روان درمانی بصورت فشرده می‌تواند از بروز این بیماری بطور کامل جلوگیری کند یا خیر، تحقیقات بیشتری انجام شود.
شوک درمانی یا درمان با شوک الکتریکی تشنج‌آور
از این روش معمولا در زمان هایی استفاده می‌شود که بهبود این شرایط به کمک دارو و روان درمانی انجام نپذیزد و فرد به دوران افسردگی و شیدایی شدیدی مبتلا شده باشد (بطور مثال زمانی که شرایط فرد با خطر جنون یا خودکشی همراه باشد). شوک درمانی یا ECT در واقع نوعی تحریک الکتریکی مغز است که در طی چند جلسه به فرد کمک می‌کند از علائم این اختلال نجات پیدا کند. این عمل با بیهوشی و قرار دادن الکترود ها در طرفین سر، صورت می‌گیرد.
تحریک مغناطیسی مغز یا TMS
در این روش برای تحریک مغز، امواج مغناطیسی را بکار می‌برند. طبق تحقیقات، این روش برای بسیاری از افراد مبتلا به افسردگی نتیجه بخش بوده است. اما اینکه به همان میزان بتواند برای افراد مبتلا به اختلال دوقطبی نیز مفید باشد، نیاز به مطالعات بیشتری دارد و تحت بررسی است.
کارهایی که باید برای کمک به درمان خود انجام دهید:
ورزش کردن
انجام فعالیت هایی مانند ورزش، به خصوص ورزش های هوازی مثل دویدن، دوچرخه سواری و شنا، کیفیت خواب را بالا برده و علائم افسردگی و استرس را کاهش می‌دهند. در این بین داشتن یک رژیم غذایی مناسب (با مشورت با پزشک خود) به بهبود این وضعیت کمک می‌کند.
توجه به نمودار زندگی
درمان زمانی تاثیر بیشتری خواهد داشت که بیمار و پزشک در مورد نگرانی ها و نظرات خود در این مورد با یکدیگر صحبت کنند. در نظر گرفتن یک نمودار زندگی برای تغییرات خلقی، کیفیت خواب و رویدادهای زندگی و ثبت آنها، به بیماران و متخصصان این زمینه برای درمانِ موثرتر کمک می‌کند. این گزارش ها می‌توانند از آسان ترین راه ها، مانند تلفن همراه هوشمند، بین بیمار و پزشک رد و بدل شود.
کلام پایانی
می‌دانیم که اختلال دوقطبی یک بیماری مادام العمر است اما پیگیری درمان مداوم آن، علائم این اختلال را کنترل کرده و کیفیت زندگی شما را بهبود می‌‌بخشد. اما این درمان ها زمان می‌برند که در این مدت باید به توصیه های پزشک خود عمل کنید:
- دارو های خود را طبق میزان دوز و دستور پزشک مصرف کنید.
- از مصرف بی رویه الکل و مواد مخدر پرهیز نمایید.
- به اندازه کافی بخوابید و بر روی خورد و خوراک خود نظارت داشته باشید.
- دلایل ایجاد کننده نوسانات خلقی خود را بشناسید.
همچنین اگر یکی از نزدیکان شما به فکر خودکشی است، او را به حال خود رها نکنید و با پزشک متخصص تماس بگیرید. زندگی با اینگونه افراد شاید کمی چالش برانگیز باشد، اما همیشه راه‌حل هایی وجود دارند که بتوان با آنها به یک دوست یا عزیز یاری رساند.
آیا تا به حال برای شما پیش آمده به اینگونه افراد کمک کنید…؟!
