آمبولی ریه
زمانی که لخته خون و گاهی چربی سرخرگ های ریوی را مسدود کند، آمبولی ریه اتفاق می‌افتد. در این شرایط گردش خون و اکسیژن رسانی به بافت ها دچار مشکل می‌شود. زیرا خون از قلب، از طریق شریان های ریوی به شش ها راه پیدا می‌کند. سپس خون در ریه ها با تامین اکسیژن، به قلب باز می‌گردد. اما در شرایط آمبولی ریه این امر درگیر اختلالاتی می‌شود.
این انسداد، به ریه ها آسیب زده و سطح اکسیژن خون را پایین می‌آورد. اگر لخته مسدود کننده بزرگ باشد، این شرایط می‌تواند فرد را به کام مرگ بکشاند.
لخته های خون می‌توانند از اندام تحتانی (پاها) به ریه منتقل شوند. در واقع این لخته ها زمانی ایجاد می‌شوند که خون در عبور آزادانه در پاها با مشکل رو به رو شود. بطور مثال زمانی که بدن تحت شرایطی خاص مثلا پرواز یا رانندگی طولانی بی تحرک بوده است، این اتفاق رخ میدهد. پزشکان این اتفاق را ترومبوز ورید عمقی یا DVT می‌نامند.
علائم آمبولی ریه
- کوتاه شدن نفس ها و تند نفس کشیدن
- افزایش ضربان قلب
- تعریق زیاد
- سیانوز (پوست بی رنگ یا مرطوب)
- سنکوپ (غش کردن)
- شنیدن صدای سوفل قلبی
- درد قفسه سینه
- التهاب و درد در اندام زیرین
- سرفه گاهی با خلط خونی
- تب
- سرگیجه و سبکی سر
- بروز ادم ریه
عوامل خطرآفرین
سابقه پزشکی: افرادی که در خانواده خود سابقه ابتلا به لخته های خون وریدی داشته اند، بیشتر در معرض این اختلال قرار دارند.
بی تحرکی طولانی مدت: اگر مدتی زیادی بی تحرک باشید (در تخت خواب، پرواز یا رانندگی)، جریان طبیعی خون دچار اختلال می‌شود و این مشکل رخ میدهد.
انعقادپذیری خون: این عارضه می‌تواند با داروهایی مانند قرص های ضدبارداری اتفاق بیفتد. همچنین جراحی، ابتلا به نارسایی های قلبی، بارداری (به دلیل وارد شدن وزن نوزاد به لگن، برگشت خون به پاها به کندی صورت می‌گیرد)، استعمال سیگار، اضافه وزن و مبتلا بودن به سرطان مانند سرطان سینه، تخمدان، لوزالمعده و ریه، شما را در معرض این خطر قرار خواهد داد.
آسیب به دیواره شریان ها: صدمه به رگ ها به خصوص رگ های ساق پا موجب اتفاق افتادن این عارضه می‌شود. در موارد کمیاب، یک شریان ریوی توسط تومور یا حباب هوا بسته می‌شود. همچنین اگر یک استخوان در بدن دچار شکستگی شود، چربی مغز استخوان به خون راه پیدا کرده و رگ را مسدود می‌کند.
پیشگیری از آمبولی ریه
برای پیشگیری از این عارضه، باید از لخته شدن خون در پاها جلوگیری کرد. اگر مدت زیادی بی تحرک بوده اید، موارد زیر می‌تواند در کاهش ایجاد لخته های خونی موثر واقع شود:
استفاده از داروهای رقیق کننده خون: به این داروها، داروهای ضدانعقاد نیز گفته می‌شود؛ زیرا مانع از ایجاد لخته های خونی می‌شود. در صورتی که عمل جراحی پیش رو داشته باشید، طبق نظر پزشک بعد از جراحی برای شما چنین داروهایی تجویز می‌شود.
استفاده از جوراب واریس (جوراب های فشرده سازی): این جوراب ها، پا را تحت فشار قرار داده و سبب می‌شوند رگ ها و عضلات این ناحیه، خون را بهتر و موثرتر حرکت بدهند. این محصولات از راکد شدن خون در پاها، پس از جراحی پیشگیری می‌کنند.
ورزش و فعالیت بدنی: پس از بی تحرک بودن های طولانی مدت، مانند بستری بودن در بیمارستان، برای کمک به روند بهبودی و جلوگیری از آمبولی ریه، بهتر است از جا برخیزید و کمی پیاده روی کنید. این کار موجب می‌شود، خون در رگ ها تجمع پیدا نکند.
حرکات کششی: اگر در پرواز های طولانی مدت به سر می‌برید، سعی کنید انگشتان پا را چندین بار خم کنید و بکشید. اگر هم رانندگی طولانی مدتی داشتید، بهتر است کمی توقف کرده و پاهایتان را دراز کنید. از طرفی سعی کنید مایعات بنوشید تا رطوبت بدن حفظ شود.
تغییر در سبک زندگی: سعی کنید وزن خون را کنترل کنید. اگر احتیاج به استفاده از داروهای ضدبارداری دارید، در این مورد با پزشک خود مشورت کنید. بهتر است از استعمال سیگار پرهیز کنید و روش های ترک سیگار را بیاموزید. همچنین در صورت داشتن سابقه بیماری های قلبی، کلیوی، دیابت و سابقه خانوادگی لخته شدن خون، از پزشک خود کمک بخواهید.
تشخیص آمبولی ریه
پزشک ابتدا به ظاهر پاهای شما توجه می‌کند تا ببیند علائمی مانند تورم، حساسیت و تغییر رنگ مشاهده می‌شود یا خیر. در مرحله بعدی متخصص به شما انجام یکی از آزمایش های زیر را پیشنهاد می‌کند:
آزمایش خون
این آزمایش برای تعیین میزان D dimer (ماده حل کننده لخته خون) انجام می‌شود. سطح بالای این ماده، احتمال تشکیل لخته های خونی را افزایش میدهد. در این آزمایش میزان اکسیژن و کربن دی اکسید خون نیز سنجیده می‌شود. زیرا لخته های خونی در رگ های ریوی میزان اکسیژن خون را کاهش می‌دهند. از طرفی در این آزمایش مشخص می‌شود که آیا شما دچار اختلالات انعقادی هستید یا خیر.
تصویربرداری قفسه سینه با اشعه ایکس
در این روش غیرتهاجمی تصویری از قلب و ریه بر روی یک فیلم نمایش داده می‌شود. البته عکس اشعه ایکس قادر نیست این اختلال را تشخیص دهد. اما این امکان را فراهم می‌کند که وضعیت های مشابه این بیماری رد شود.
سونوگرافی
برای تشخیص آمبولی ریه از سونوگرافی نیز می‌توان استفاده کرد. سونوگرافی روشی غیرتهاجمی است که با استفاده از امواج صوتی، لخته خونی تشخیص داده می‌شود. پزشک در این روش با استفاده از یک مبدل، امواج صوتی را به رگهای مورد آزمایش می‌فرستد. این امواج پس از برخورد به رگ ها به مبدل بازگردانده می‌شوند و پس از آن توسط سیستم کامپیوتری به تصویر متحرکی تبدیل می‌گردند. در صورتی که رگ های فوقانی پا واضح باشند، الولتراسونوگرافی می‌تواند رگ های پشت پا را بررسی کند. اگر در این بخش لخته خونی وجود داشته باشد، بلافاصله می‌توان آن را تشخیص داد.
سی تی اسکن اسپیرال
در این نوع سی تی اسکن، اسکنر دور بدن فرد می‌چرخد و تصویرهایی سه بعدی تولید می‌کند. در این روش اختلالات شریان های ریوی، با دقت بالاتری نسبت به سی تی اسکن های معمولی تشخیص داده می‌شود. گاهی اوقات برای مشخص کردن این عروق مواد حاجبی را به بدن فرد تزریق می‌کنند.
آنژیوگرافی ریه
در این آزمایش تصویر واضحی از گردش خون در عروق ریه به وجود می‌آید که یک روش بسیار مناسب و دقیق برای تشخیص آمبولی ریه است. اما باید در نظر داشت این آزمایش که ریسک بالایی دارد، باید توسط افراد متخصص صورت بگیرد. در واقع این روش زمانی بکار گرفته می‌شود که نتوان با روش های قبلی تشخیص قطعی داد.
در طی این آزمایش یک لوله نرم به نام کاتتر به درون یک رگ بزرگ، که معمولا کشاله ران است، فرستاده می‌شود. سپس این کاتتر به درون شریان های ریوی و قلب هدایت می‌شود. پس از آن یک رنگ مخصوص وارد کاتتر می‌شود و با حرکت رنگ در رگ های ریه، تصاویری با اشعه ایکس دریافت می‌شود.
از عوارض این روش می‌توان به بی نظمی موقت در ریتم ضربان قلب اشاره کرد. از سویی دیگر رنگ مورد استفاده در افرادی که کارایی کلیویی ضعیفی دارند، باعث ایجاد صدمات به کلیه می‌شود.
MRI
در طی اسکن MRI برای دریافت تصاویر دقیق از بدن، امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی قوی را بکار می‌گیرند. MRI معمولا برای بانوان باردار و افرادی که کلیه های آنها مستعد آسیب است، انجام می‌شود.
درمان آمبولی ریه
در صوتی که آمبولی ریه فورا تشخیص داده شود، می‌تواند توسط پزشک متخصص مورد معالجه قرار بگیرد. بر اساس نظر پزشک، می‌توانید روش های زیر را بکار ببرید:
استفاده از داروهای ضد انعقاد
این داروها علاوه بر پییشگیری از لخته شدن خون، لخته های فعلی بدن را نیز تجزیه می‌کند. به طور مثال هپارین یک داروی ضدانعقاد است که به رگ تزریق می‌شود. این دارو که تاثیرگذاری سریعی دارد، می‌تواند با داروی خوراکی وارفارین نیز تجویز شود. نوعی دیگر از داروهای ضدانعقاد خون وجود دارد که نام آنها NOACs است. این دارو ها نیز می‌توانند به همراه هپارین تجویز شوند و به سرعت عمل می‌کنند.
از عوارض استفاده از داروهای رقیق کننده و ضدانعقاد می‌توان از خونریزی داخلی اسم برد. اگر داروی مورد نظر، خون شما را بیش از اندازه رقیق کند، باعث خونریزی داخلی در بدن شما می‌شود. در این شرایط پزشک با انجام آزمایش این موضوع را تحت نظر قرار میدهد. اما باز هم باید بروز این خطر را جدی گرفت.
استفاده از داروهای حل کننده لخته یا ترومبولیتیک ها
این داروی تزریقی به حل شدن سریع لخته های خونی کمک می‌کند. اما این داروها خونریزی های شدید و ناگهانی را برای بدن به وجود می‌آورند. بنابراین استفاده از آنها تنها در شرایط حاد و جدی مجاز است.
برداشتن لخته با کاتتر
این روش، روشی اضطراری است و اگر لخته ای که در عروق ریوی است بزرگ و خطرناک باشد، انجام می‌گیرد. در این مواقع پزشک یک لوله ی باریک و انعطاف پذیر به نام کاتتر را وارد رگ ران یا بازو می‌کند. این کاتتر با ورود به ریه لخته خون را از بین می‌برد یا توسط دارو اینکار را انجام میدهد.
فیلتر رگ
در این روش درمانی، از یک کاتتر برای قرار دادن فیلتر در رگ اصلی قلب به نام بزرگ سیاهرگ پایینی استفاده می‌شود. این فیلترها مانع از حرکت لخته به سوی ریه می‌شوند. هنگامی که داروهای ضدانعقاد به خوبی تاثیر نگذارند، این روش بکار می‌رود. این فیلترها را می‌توانید زمانی که به آنها نیاز ندارید، خارج کنید.
سخن پایانی
بنابر مطالب گفته شده، دریافتیم که آمبولی ریه مشکلی خطرناک است که ممکن است وضعیت کشنده ای را برای فرد مبتلا ایجاد کند. زیرا ریه مسئول رساندن اکسیژن به بافت های مختلف بدن و گرفتن کربن دی اکسید از آنهاست. در نتیجه اگر دستگاه تنفسی دچار اختلال شود، می‌تواند سلامتی فرد را به خطر بیندازد. در صورتی که هر یک از علائم این بیماری را مشاهده کردید، باید سریعا به پزشک مراجعه نمایید. اگر شما نیز در این باره تجربه ای دارید، با ما به اشتراک بگذارید.
