منظور از بی اختیاری ادرار چیست؟
بی اختیاری ادرار زمانی اتفاق می‌افتد که فرد با وجود اینکه قصد ادرار ندارد، نمی‌تواند از ترشح آن جلوگیری کند. در این شرایط کنترل بر ماهیچه های مربوط به ادرار یا از بین می‌رود و یا ضعیف می‌شود. بی اختیاری ادرار مشکلی است که در افراد مختلفی مشاهده می‌شود و از طرفی بانوان را بیشتر از آقایان تحت تاثیر قرار می‌دهد. این اختلال به دلایل متعددی مانند چاقی، سیگار کشیدن و… رخ می‌دهد و همچنین احتمال وقوع آن با افزایش سن بالا می‌رود. در ادامه بیشتر در مورد علت و درمان بی اختیاری ادرار بحث خواهیم کرد.
انواع
بی اختیاری ادرار به انواع مختلفی تقسیم می‌شود که در واقع نوع آن با علت آن در ارتباط است:
بی اختیاری استرسی (Stress incontinence)
ادرار در این مواقع به علت سرفه، عطسه، خنده، ورزش، دویدن و یا پریدن ترشح می‌شود. در واقع استرس مازاد، عضله اسفنکتر را به نشت ادرار وادار می‌کند.
بی اختیاری فوری (Urge incontinence)
در این شرایط یک میل ناگهانی و شدید برای ادرار کردن به وجود می‌آید که ادرار در همان زمان یا بلافاصله بعد از آن خارج می‌شود. در این مواقع درمان بی اختیاری ادرار بیشتر اهمیت پیدا می‌کند.
بی اختیاری سرریز (Overflow incontinence)
در صورتی که در زمان ادرار کردن، مثانه شما بطور کامل خالی نشده باشد، این مقدار باقی مانده ممکن است بعدا ترشح شود.
بی اختیاری عملکردی (Functional incontinence)
در این نوع از این مشکل، ادرار به دلیل مشکلات جسمی-حرکتی از فرد خارج می‌شود. زیرا فرد نمی‌تواند به موقع به دستشویی برود.
بی اختیاری کامل (Total incontinence)
در اصل بی اختیاری کامل زمانی رخ می‌دهد که مثانه به طور کامل توانایی ذخیره ادرار در خود را از دست می‌دهد.
بی اختیاری مختلط (Mix incontinence)
ترکیبی از چند نوع بی اختیاری ادرار را بی اختیاری مختلط می‌گویند.
علائم:
- ترشح غیر منتظره ادرار
- قطع و وصل شدن ریزش ادرار
- یبوست
- سوزش در زمان ادرار
- احساس وجود ادرار در مثانه پس از دفع
- مشکل ادرار در آغاز عمل
- تخلیه ادرار به دفعات زیاد در روز و به میزان کم
علت ها
بزرگ شدن پروستات
در مردان غده ای به نام غده پروستات، گردنه مقانه را پوشش داده است. وظیفه این غده حفاظت از اسپرم ها و تغذیه آنهاست. این غده با بالا رفتن سن بزرگتر شده در نتیجه می‌تواند بی اختیاری ادرار را برای مردان ایجاد کند. به همین دلیل شایع، بسیاری از آقایان به دنبال روش هایی برای درمان بی اختیاری ادرار می‌گردند.
کهنسالی
با بالا رفتن سن توانایی ماهیچه های بدن از جمله ماهیچه های حفاظت کننده مثانه کاهش پیدا کرده و احتمال بیشتری وجود دارد که فرد به بی اختیاری ادرار درگیر شود. با اصلاح سبک زندگی خود و پیدا کردن عادات سالم، میتوانید احتمال بروز این عارضه را کاهش دهید.
آسیب به عضلات
صدمه به عضلات حمایت کننده مثانه که در کف لگن قرار دارند، می‌تواند شما را به بی اختیاری ادرار دچار کند. این صدمات می‌توانند در اثر زایمان یا جراحی هایی مانند هیسترکتومی رخ دهند.
ابتلا به سرطان
مبتلا بودن به سرطان پروستات و مثانه نیز، این عارضه را منجر می‌شود. حتی تومورهای خوش خیم (به علت انسداد مسیر ادرار) یا درمان های سرطان نیز می‌توانند بی اختیاری ادرار را تشدید کنند.
دلایل دیگری نیز برای بی اختیاری ادرار وجود دارد که شامل موارد زیر می‌شوند:
- ابتلا به یبوست
- یائسگی به علت کاهش سطح استروژن
- عفونت های دستگاه ادراری
- سنگ کلیه یا سنگ مثانه
- نقص آناتومیکی که از بدو تولد در بدن ایجاد می‌شود
- التهاب پروستات یا پروستاتیت
- ابتلا به سیستیت بینابینی
- مبتلا بودن به بیماری MS
- بیماری پارکینسون
- عوارض برخی داروها مانند داروهای فشارخون، مسکن ها، برخی داروهای قلب، شل کننده های عضلانی و…
- مصرف بیش از اندازه نوشیدنی های الکلی و کافئین دار
عوامل خطرساز
- چاقی و اضافه وزن: اضافه وزن باعث می‌شود فشار بیشتری بر مثانه و عضلات اطراف آن وارد شود. این فشار ماهیچه ها را ضعیف کرده و در زمان سرفه و عطسه باعث می‌شود ادرار بیشتری ترشح شود.
- مصرف سیگار: استعمال سیگار و دیگر دخانیات، سرفه های مزمنی را ایجاد می‌کند و در نتیجه می‌تواند خطر بی اختیاری ادرار را بالا ببرد.
- سن: افزایش سن، از توانایی عضلات حمایت کننده مثانه می‌کاهد. پایین آمدن تجمع ادرار و بی اختیاری ادرار در نتیجه این وضعیت رخ می‌دهد.
- جنسیت: برای بانوان، به خصوص اگر فرزندی را به دنیا آورده باشند، احتمال بیشتری وجود دارد که به این مشکل دچار شوند.
- مشکل پروستات: پس از جراحی پروستات یا پرتو درمانی احتمال اینکه فرد به بی اختیاری ادرار دچار شود، بالاست.
- ابتلا به بعضی بیماری ها: بیماری هایی چون بیماری های کلیوی، دیابت، سکته مغزی و آسیب های نخاعی احتمال عدم کنترل مثانه را بالا می‌برند. استفاده از روش های درمان بی اختیاری ادرار می‌تواند در رفع این مشکل برای این افراد، موثر واقع شود.
تشخیص
قبل از در پیش گرفتن هرگونه درمان برای بی اختیاری ادرار باید به تشخیص این مشکل اقدام کرد. از روش های زیر می‌توان برای شناسایی این عارضه استفاده کرد.
دفترچه یادداشت بررسی مثانه: فرد میزان مایعات نوشیده شده، زمان دفع ادرار، میزان تولید ادرار و تعداد دفعاتی که بی اختیاری ادرار رخ داده است را ثبت می‌کند.
معاینات جسمی: پزشک می‌تواند واژن را بررسی کرده و قدرت عضلات لگن را بسنجد. بررسی رکتوم یک بیمار مرد و میزان بزرگی غده پروستات، از دیگر معاینات قابل انجام است.
آزمایش ادرار: این آزمایشات برای بررسی وجود عفونت و دیگر اختلالات انجام خواهد گرفت.
سونوگرافی لگن: طی سونوگرافی لگن تصاویری به پزشک ارائه می‌شود.
آزمایش خون: در این تست می‌توان میزان عملکرد کلیه ها را مورد بررسی قرار دارد.
اندازه گیری میزان ادرار باقی مانده پس از دفع یا PVR: پس از تخلیه ادرار پزشک با استفاده از یک کاتتر یا سونوگرافی، میزان ادرار باقی مانده در مثانه را می‌سنجد. اگر این مقدار زیاد باشد، بدین معنی است که در مجرای ادرار انسداد وجود دارد و یا عضلات و اعصاب مثانه دچار ناهنجاری شده اند.
تست یورودینامیک یا نوار مثانه: در این آزمایش مشخص می‌شود که عضله اسفنکتر و مجرای ادرار تا چه میزان با مثانه هماهنگ هستند و تا چه حدی می‌توانند ادرار را در خود نگه دارند. این روش می‌تواند پیش از شروع درمان بی اختیاری ادرار، در این زمینه موثر واقع شود.
سیستوگرام: در روش سیستوگرام یا سیتوگرافی با استفاده از اشعه ایکس از مثانه برای تشخیص اختلالات آن تصاویری را تهیه می‌کنند.
سیستوسکوپی: سیستوسکوپی روشی است که در آن یک لوله باریک و نازک با یک دوربین در انتهای آن وارد مجاری ادراری شده و پزشک با استفاده از آن می‌تواند ناهنجاری های دستگاه ادراری را مشاهده و بررسی کند.
عوارض
عدم توانایی در کنترل ادرار علاوه بر اینکه ممکن است باعث خجالتی و آزردگی شخص شود، می‌تواند عوارض دیگری را نیز به همراه داشته باشد:
- اختلالات پوستی: کسی که به بی اختیاری ادرار دچار می‌شود، بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به آسیب های پوستی، بثورات و دیگر عفونت ها قرار می‌گیرد. به این دلیل که پوست در اکثر مواقع رطوبت دارد. این وضعیت سبب بهبود دیرهنگام زخم ها شده و فرد را بیشتر در معرض ابتلا به عفونت های قارچی قرار می‌دهد.
- عفونت دستگاه ادراری: بکار بردن طولانی مدت سوندهای ادراری، خطر درگیر شدن به عفونت های ادراری را بالا خواهد برد.
- افتادگی: به علت ضعیف شدن عضلات لگن، ممکن است بخشی از واژن بر روی ورودی واژن، مثانه و گاهی اوقات بر مجاری ادرار بیفتد.
- تغییر زندگی شخصی و اجتماعی: بسیاری از افراد درگیر این مشکل از حضور در اجتماع خجالت می‌کشند که این می‌تواند آنها را به افسردگی دچار کند.
طبق موارد نام برده شده، اینگونه افراد باید سریعتر به درمان بی اختیاری ادرار اقدام نمایند.
درمان
درمان بی اختیاری ادرار به طور کلی به سن، سلامت عمومی و روانی فرد بستگی دارد. در زیر نمونه ای از این روش های درمانی را برای شما ذکر کرده ایم:
تمرین دادن عضلات
تمرینات کف لگن، که به آنها تمرینات کگل نیز گفته می‌شود، ماهیچه های این ناحیه و عضله اسفنکتر را تقویت کرده و به کنترل و درمان بی اختیاری ادرار شما کمک خواهد کرد.
پرورش مثانه
- تهیه جدول زمانی: فرد برای خود تعیین می‌کند در چه ساعات معینی در روز، به دفع ادرار خود اقدام کند که این امر می‌تواند در درمان بی اختیاری ادرار نقش موثری داشته باشد.
- به تعویق انداختن ادرار: با تاخیر در این اتفاق شخص یاد می‌گیرد چگونه با کنترل میل خود، هر زمان تصمیم به دفع ادرار داشت، آن را به تعویق بیندازد.
- ادرار مکرر: سعی کنید زمانی که قصد ادرار دارید، کمی صبر کرده و سپس مجددا ادرار نمایید.
این آموزش ها به فرد کمک می‌کند به مرور زمان کنترل ادرار و مثانه خود را در اختیار بگیرد.
استفاده از دارو
داروهای مختلفی برای درمان بی اختیاری ادرار وجود دارند که استفاده از آنها همراه با تمرینات دیگر، می‌تواند تاثیرگذاری آنها را بیشتر کند.
- استروژن موضعی: منجر به تقویت بافت مجرای ادراری و واژن شده و ممکن است برخی علائم بی اختیاری ادرار را کاهش دهد.
- آنتی کولینرژیک ها: یکی از داروهایی که برای درمان بی اختیاری ادرار استفاده می‌شود، آنتی کولینرژیک است. این دارو ها باعث تسکین مثانه های بیش فعال شده و می‌تواند به کسانی که به بی اختیاری فوری درگیر هستند، کمک کند.
- ایمی پرامین: این دارو یک داروی ضد افسردگی سه حلقه ای است که برای کنترل شب ادراری برای افراد بالای 6 سال مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بکار بردن روش ها و تجهیزات پزشکی
روش های زیر برای درمان بی اختیاری در بانوان بکار می‌رود:
قرار دادن مجرای ادرار: بانوان می‌توانند قبل از ادرار این وسیله را وارد کرده و در زمان ادرار آن را خارج نمایند.
استفاده از پساری: پساری یک حلقه سفت و سخت است که از آن برای درمان بی اختیاری ادرار نیز استفاده می‌شود. این حلقه در طول روز در واژن قرار داده می‌شود که می‌تواند به نگهداشتن مثانه و جلوگیری از ترشح ادرار کمک کند.
بکار بردن فرکانس های رادیویی: در این روش بافت دستگاه ادراری تحتانی گرم شده و باعث می‌شود این عضلات سفت شوند. این امر می‌تواند به درمان بی اختیاری ادرار و کنترل آن منجر شود.
بوتاکس: تزریق بوتاکس به عضله مثانه، زمانی که روش های دیگر کارساز نباشند، می‌تواند تاثیر بسزایی در کنترل این مشکل داشته باشد.
حجم دهنده ها: این مواد به بافت اطراف مثانه تزریق شده و می‌توانند در بسته نگه داشتن مجرای ادرار مفید واقع شوند.
تحریک عصب ساکرال (SNS): در این روش یک دستگاه ایمپلنت کوچک در زیر پوست باسن قرار خواهد گرفت که یک سیم آن به عصبی که از نخاع به مثانه می‌رود، پیوند داده می‌شود. این سیم با فرستادن یک پالس الکتریکی، این عصب را تحریک کرده و می‌تواند سبب کنترل بی اختیاری ادرار شود.
عمل جراحی
درصورتی که بکار بردن روش های فوق موثر واقع نشوند، میتوانید به گزینه « جراحی » فکر کنید. بانوانی که قصد باردار شدن دارند، باید قبل از انجام این جراحی، از پزشک خود مشاوره بگیرند.
اسفنکتر مصنوعی: برای کنترل و درمان بی اختیاری ادرار می‌توان یک اسفنکتر مصنوعی یا دریچه را برای کنترل جریان ادرار از مثانه به مسیر ادرار، در بدن قرار داد.
روش اسلینگ: در اینجا یک توری زیر گردنه مثانه گذاشته می‌شود تا از مجرای ادرار حمایت کرده و ترشح ادرار پیشگیری کند. در واقع در این روش از بافت بدن یا مواد مصنوعی برای ساخت اسلینگ دور مجرای ادرار عضلات با حجم بالا ( محل اتصال مثانه و مجاری ادرار ) استفاده می‌شود.
تعلیق گردن مثانه یا کولپوسسپانسیون: این عمل نیز به حمایت از مجرای ادرار و کنترل و درمان بی اختیاری ادرار منجر می‌شود اما ممکن است عوارض بیشتری نسبت به عمل اسلینگ داشته باشد. در ین روش شما تحت بیهوشی و برش های شکمی قرار خواهید گرفت.
سایر درمان ها
استفاده از سوندهای ادراری: این سوندها لوله هایی هستند که از مثانه از طریق مجاری ادراری از بدن خارج می‌شوند و به کیسه ای وارد می‌شوند که ادرار در آن سرازیر خواهد شد. این سوندها کمک می‌کنند که مثانه از ادرار تخلیه شود.
محصولات مرتبط: سوند نلاتون ثمین طب
پوشک و پدهای جاذب: این محصولات در انواع مختلفی وجود دارند که می‌توان آنها را به راحتی در زیر لباس استفاده کرد. پدهای جاذب از داروخانه ها، سوپر مارکت ها و سایت های مختلف قابل خریداری هستند.
محصولات مرتبط: پوشینه شورتی بزرگسال ایزی لایف (East Life) سایز لارج بسته 10 عددی
پیشگیری
- متعادل نگه داشتن وزن خود
- انجام تمرینات و ورزش های کف لگن
- پرهیز از مصرف کافئین، الکل و غذاهای اسیدی
- استفاده از فیبر برای عدم ابتلا به یبوست
- ترک سیگار و دیگر دخانیات
صحبت آخر
اگر هرگونه بی اختیاری ادرار را در خود مشاهده کردید، بدانید زمان آن رسیده که باید به پزشک مراجعه نمایید. زیرا می‌تواند شما را به بیماری جدی تری مبتلا کند. آنچه اهمیت دارد، تشخیص دقیق و بکار بردن روش های درمان مناسب برای بی اختیاری ادرار است. اگر با این خود علائم دیگری مانند کاهش هوشیاری، ضعف در کنترل روده ها، مشکل در تکلم، گز گز در اعضای بدن و اختلال در بینایی را تجربه کردید، برای صحبت با پزشک متخصص درنگ نکنید. سلامتی شما بیش از هر چیز دیگری اهمیت دارد.
