کبد چرب
بیماری کبد چرب، مشکلی است که بسیاری از مردم ایران درگیر آن هستند و پیامدهای منفی بسیاری برای بدن ایجاد می‌کند. هنگامی که میزان چربی مصرفی بدن بالا باشد، بیش از حد در کبد تجمع پیدا می‌کند. در نتیجه کبد وزن بیشتری پیدا می‌کند و عملکرد آن در دفع مواد سمی و هضم غذا، دچار اختلال می‌شود.
به بیان دیگر، اگر بین 5 تا 10 درصد وزن کبد چربی باشد، فرد به کبد چرب دچار است. در ادامه بیشتر به مشکلات کبد چرب و دلایل آن می‌پردازیم.
دلایل
عادت های نادرستی موجب چنین شرایطی می‌شود که شامل موارد زیر نیز می‌شود:
- مصرف مشروبات الکلی
- مصرف بیش از حد مواد غذایی چرب
- عدم تحرک و ورزش نکردن
- بارداری: برهم خوردن تعادل هورمون ها و اضافه وزن در این شرایط، فرد را برای ابتلا به کبد چرب مستعدتر می‌کند. البته پس از اتمام دوره بارداری، کبد شروع به بهبود می‌کند.
- فشار خون بالا
- ژنتیک
- دیابت
- مصرف داروهای مانند استامینوفن و آسپرین و…
- اضافه وزن و چاقی: چاقی احتمال ابتلا به دیابت را بیشتر می‌کند. افراد دیابتی نیز بیشتر از دیگران به کبد چرب دچار می‌شوند. دیابت مقاوم به انسولین به علاوه چربی اضافی در بدن منجر به بیماری کبد چرب می‌شود.
نشانه ها و علائم کبد چرب
- حالت تهوع
- خستگی زیاد
- کاهش وزن و بی اشتهایی
- سرگیجه
- اختلال تمرکز
گاهی بیماری کبد چرب یا التهاب کبدی ممکن است علائم دیگری نیز داشته باشد؛ مانند:
- زرد شدن چشم
- سفید شدن زبان
- بوی بد دهان
- لک و جوش بر روی صورت
- کهیر و دیگر حساسیت های پوستی
- درد در سمت راست و بالای شکم
- تعرق زیاد
- ظاهر شدن خال ها یا لک های متمایل به قهوه ای
- حساس شدن چشم
- بوی زننده بدن
- بزرگ شدن کبد
- قرمز شدن یا خارش کف پا
مراحل بیماری:
مرحله ابتدایی: در این مرحله آسیب هایی بصورت زخم در سطح کبد ظاهر می‌شود که به اصطلاح به آنها فیبروز کبدی گفته می‌شود.
دوره پیشرفته: در صورت عدم رسیدگی به این بیماری کبد چرب و کنترل نکردن آن، امکان تبدیل آن به سیروز کبدی یا حتی سرطان کبد وجود دارد.
مرحله حاد: در این مرحله کبد از کار می‌افتد و نارسایی کبدی افزایش می‌یابد. در این شرایط کبد نیازمند جراحی یا پیوند می‌شود.
انواع کبد چرب:
کبد چرب الکلی ( ALD ): بسیاری از افراد به خصوص در کشور امریکا، درگیر مصرف بیش از حد الکل هستند. بیشترین این افراد به کبد چرب مبتلا می‌شوند. در صورت ادامه دادن مصرف الکل توسط این افراد، این بیماری به مرحله حادتری می‌رسد.
کبد چرب غیر الکلی ( NAFLD ): در صورت تجمع بیش از حد چربی در کبد و آسیب و التهاب به این قسمت، بیماری کبد چرب می‌تواند خطرناک تر باشد. این نوع کبد چرب در افراد دارای اضافه وزن، دیابتی و دارای کلسترول بالا بیشتر مشاهده می‌شود. کاهش سریع وزن و عادات بد غذایی می‌تواند از جمله عوامل ایجاد کننده کبد چرب باشد.
استاتو هپاتیک غیر الکلی ( NASH ) و استاتو هپاتیک الکلی: افرادی که الکل مصرف نمی‌کنند، به این نوع کبد چرب که مانند کبد چرب الکلی است، مبتلا می‌شوند. استاتو هپاتیت غیرالکلی باعث تخریب همیشگی کبد می‌شود و سبب التهاب و آسیب به سلول های کبدی می‌گردد.
تشخیص بیماری
یک پزشک می‌تواند پس از معاینات جسمی و آزمایش خون معمولی متوجه بیماری کبد چرب یا برخی علائم آن شود. همچنین با سونوگرافی، کبد چرب قابل مشاهدست. برای تشخیص بیماری های دیگر و اینکه آیا تجمع چربی در کبد شما صورت گرفته یا نه می‌توان موارد زیر را انجام داد:
- سونوگرافی شکم
- سی تی اسکن
- اسکن ام آر آی (MRI)
- آزمایش خون
درمان
با تغییر سبک زندگی، داشتن برنامه ای مناسب، فعالیت های جسمی و رژیم غذایی سالم می‌توان این بیماری کبد چرب را کنترل و پیامدهای منفی آن را کاهش داد:
ورزش: کم کردن چربی هایی که در ناحیه شکم قرار دارند و همچنین ورزش کردن بصورت روزانه برای چربی کبد مفید است. این فعالیت ها بدن را در حد مناسب قرار می‌دهد و از عوارض این بیماری کبد چرب پیشگیری می‌کند.
کم کردن وزن: کاهش وزن باید به روشی اصول انجام شود. زیرا گرسنگی کشیدن به بصورت افراطی تنها مشکلات کبد چرب را بیشتر می‌کند. در حالی که می‌توان با برنامه ورزشی و غذایی مناسب به وزن ایده آل رسید.
مصرف مواد غذایی سالم: افراد مبتلا به کبد چرب از مصرف برخی مواد مانند گوشت قرمز، محصولات لبنی چرب و غذاهای سرخ کردنی پرهیز کنند. همچنین از مصرف بیش از اندازه قند و نمک اجتناب نمایند. توصیه می‌شود میوه و سبزیجات تازه را به رژیم غذایی خود اضافه کنند.
تاثیر مواد غذایی
مواد غذایی مفید در این زمینه
هنگام طبخ غذا، ادویه هایی مانند زیره سبز و زردچوبه را به آن اضافه نمایید. این مواد برای درمان بیماری کبد چرب بسیار مناسب هستند.
ویتامین E دارای خاصیت آنتی اکسیدانی است که از بدن در مقابل رادیکال آزاد محافظت می‌کند. رادیکال های آزادی در فرایند سم زدایی در کبد تشکیل می‌شود. در نتیبجه این ویتامین می‌تواند برای بسیار مفید واقع شود.
مصرف کربوهیدرات های فراوری نشده و انواع میوه ها مانند توت فرنگی، انار، لیموترش و انواع سبزی در زمینه تاثیر بالایی دارد.
منع مصرف برخی مواد غذایی
- چربی های اشباع شده و ترانس
- انواع کیک، دونات و کلوچه و دیگر شیرینی جات
- لبنیات با چربی بالا
- نمک و شکر
- مصرف آب یخ بخصوص در بین وعده های غذایی
- انواع تنقلات مانند چیپس، آبنبات و…
- انواع پاستا، ماکارونی، برنج و نان سفید
- غذاهای سرخ کرده و چرب مانند فست فودها. در این مورد می‌توان برای پخت غذا از انواع روغن های فرآوری نشده استفاده کرد؛ مانند روغن زیتون، روغن کانولا، روغن کنجد، روغن بادام زمینی، روغن دانه سویا و… استفاده نمود. همچنان باید این نکته را در نظر داشت با اینکه این مواد جز روغن های مفید محسوب می‌شوند، اما زیاده روی در مصرف هرنوع ماده غذایی می‌تواند مشکل ساز باشد.
جمع بندی
اگر بیماری کبد چرب به موقع تشخیص داده شود، می‌توان آن را درمان کرد. اما چه بهتر که با مواردی مانند پرهیز از مصرف مکرر مواد غذایی چرب، تحرک و ورزش و داشتن رژیم غذایی سالم، بتوان از این عارضه پیشگیری کرد و عوامل ایجاد کننده آن را از بین برد. از سویی دیگر باید در نظر بگیرید اگر درمان این بیماری را پیگیری نکنید، این مشکل تبدیل به سیروز می‌شود که در آن صورت موجب تخریب بافت کبد خواهد شد و در پی آن این شرایط می‌تواند درمان را پیچیده تر کند. در صورتی که به این بیماری مبتلا بوده یا احساس می‌کنید دارای علائم آن هستید، باید زیر نظر پزشک متخصص، آن را کنترل کنید.
به غیر از موارد نام برده شده، کبد چرب چه علائم و نشانه های دیگری می‌تواند داشته باشد؟
من کبدم خیلی چربه. این مطلب خوب بود برام ولی آیا برم دکتر یا خوردن همین میوه ها کافیه؟
سلام روز شما بخیر. اگر کبد خیلی چربی دارید حتما به پزشک مراجعه کنید. ممکنه عوارض بدی رو در آینده براتون ایجاد کنه. البته تغییر سبک زندگی و داشتن رژیم غذایی درست هم میتونه تاثیر مثبتی داشته باشه.